تبسم و خنده، هرچند موجب نشاط و سرزندگی و سیره پیامبر خداست، ولی گاهی از مرز ادب و اعتدال خارج شده و به عنوان یک پدیدة مذموم مطرح می‌شود. از این¬رو باید در هنگام خندیدن توجه داشت که به آفات آن گرفتار نشویم.

۱) قهقهه

قهقهه زدن در هنگام خنده، از چیزهایی است که مذمت شده است. قهقهه وقار و سکنیة مؤمن را می‌برد و دل را می‌میراند. از امام صادق علیه السلام چنین روایت شده است: اَلْقَهْقَهَةُ مِن الشَّیطانِ؛ قهقهه و با صدای بلند خندیدن، از شیطان است. قهقهه و با صدای بلند خندیدن، اسباب غفلت از حق و یاد معاد است. از این رو، بیشترین خندة پیامبر تبسم بوده است. خنده ای که فقط روی لب‌ها نقش می‌بسته و صدایی نداشته است.

چنانچه انسان در خندیدن دچار قهقهه شد، باید از خداوند بخواهد که عواقب سوء آن را از او برطرف کند. امام باقر علیه السلام فرمودند: اذا قَهْقَهْتَ فَقُلْ حینَ تَفْرُغُ اللّهُمَّ لا تَمْقُتْنی؛ [۱] هرگاه قهقهه زدی، پس از فراغت از آن بگو: « اللّهُمَّ لا تَمْقُتْنی، خداوندا، بر من خشم مگیر! بنابراین، مناسب ترین و بهترین خنده که شایستة اهل ایمان است، تبسم است. امام صادق علیه السلام فرمودند: ضِحْکُ المُؤمِنِ تَبَسُّمٌ؛ [۲] خندة مؤمن تبسم است. و این زیباترین نوع خندیدن است.

۲) زیاده روی در خنده

شوخ طبعی به اندازه خوب است، چنان که خندیدن هم به اندازه خوب است و زیاده روی در آن، منع و مذمت شده است. امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: کَثْرَةُ الضِّحْکِ تَمُجُّ الإیمانَ مَجّاً؛ [۳] خندة بسیار ایمان را به یک سو پرتاب می‌کند. مقصود این است که زیاده روی در خنده، موجب کاهش و نقصان ایمان خواهد شد. خندة زیاد آفت دارد. کسانی که در خنده افراط و زیاده روی می‌کنند، بعد از آن غم و غصه آن‌ها را می‌گیرد. در حقیقت خداوند آن را جبران می‌کند. انسان اگر چیزی را بیش از حد بخورد، پس می‌زند و بر می‌گرداند. هر چیزی به اندازه خوب است.[4]

———-

[۱]: کشف الاسرار،ج۱،ص۱۶۱

[۲]:  الکافی، ج ۲، ص ۶۶۴؛ بحارالانوار، ح ۷۵، ص ۲۵۰.

[۳]: . الکافی، ج ۲، ص ۶۶۵؛ مشکاة الانوار، ص ۱۹۱؛ وسائل الشیعة، ج ۱۲، ص ۱۱۷. [4].نشاط و شادی ، حبیب الله فرحزاد  ، صفحه ۲۱۸]