دین، مجموعه مقرراتی از جانب حق تعالی است که برای حفظ آدمی در تمام شئون حیات مادی و معنوی مقرر شده است و در طول تاریخ، پیامبران مرسل و غیر مرسل، معصومین: و اولیا الهی در عمل و تبلیغ آن مجاهدت کرده اند. در این میان، دین اسلام کامل ترین و جامع ترین ادیان شمرده می شود. در بیان ارزش دین اسلام همین بس، که خداوند حکیم می فرماید:

إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ[1]؛ «مسلّماً دین نزد خدا فقط اسلام است[؛ اسلامی که در قرآن تجلی دارد]، اهل کتاب [چه یهود چه نصاری، دربارۀ آن] به نزاع و کشمکش برنخاستند مگر پس از آن که [به وسیلۀ تورات و انجیل در بارۀ حق بودنش] به آگاهی و یقین رسیده بودند، سبب [این نزاع و کشمکش، که مانع پذیرفتن اسلام از جانب آنان شد] خوی تجاوزگری، حسد و فساد بین خودشان بود. آنان که منکر آیات حق شوند [محکوم به محاکمه در قیامتند؛] خداوند حساب رسی سریع است.»

این آیۀ شریفه، صریح ترین آیه ای است که به بیان حقّانیّت و جامعیّت دین اسلام می پردازد. بر این اساس، روگردانی از دین اسلام در حقیقت روگردانی از خداوند است و روگردانِ از حضرت حق، دچار ذلّت دنیا و عذاب آخرت می شود. بنابراین شایسته است که تمامی انسان ها متدیّن به دین مبین اسلام باشند. چراکه بی دینی مایه خسران و عذاب الهی است. از آن جا که در سخنان معصومین: شخص بی تفاوت، بی دین معرفی شده است؛ می توان یکی از آثار بی تفاوتی را بی دینی قلمدادکرد. رسول اکرم(ص) در حدیث گهرباری فرمودند:

«مَنْ أَصْبَحَ لَایهْتَمُ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیسَ بِمُسْلِمٍ»([2])؛

هم چنین حضرت در روایت مشابه دیگری فرمودند:

«مَنْ أَصْبَحَ لَایهْتَمُ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِینَ فَلَیسَ مِنْهُمْ وَمَنْ سَمِعَ رَجُلاً ینَادِی یا لَلْمُسْلِمِینَ فَلَمْ یجِبْهُ فَلَیسَ بِمُسْلِمٍ»([3]).

ایشان در این دو روایت انسان بی تفاوت را بی دین معرفی کرده اند. ممکن است فرد بی تفاوت اهل نماز و روزه و ادای فرایض و واجبات الهی هم باشد، اما از این جهت که نسبت به امور مسلمانان و اجتماع خویش بی تفاوت است، پیامبر(ص) این فرد را بی دین می نامند.

روزی درویشی خانقاه را ترک کرد و به مدرسه آمد. (می دانیم که مسلک درویشان عموماً این گونه است که نسبت به مسائل پیرامون خود بسیار بی تفاوت هستند و اگر هم اتفاقی برای کسی رخ دهد، می گویند هرچه از دوست رسد نیکو است. البته این سخن ارزش مندی است، اما همه چیز از دوست نمی رسد!!) سعدی علت آمدن او به مدرسه را پرسید. درویش جواب داد: از بی تفاوتی در خانقاه خسته شدم… .

صاحب دلی به مدرسه آمد ز خانقاه

بشکست عهد صحبت اهل طریق را

گفتم میان عالم و عابد چه فرق بود؟

تا اختیار کردی از آن این رفیق را؟

گفت آن گلیم خویش به در می برد ز موج

وین سعی می کند که بگیرد غریق را…

کسی که تمام استعدادهای خود را به کار می گیرد تا دردی از مردم دوا کند، او انسان واقعی است؛ اما شخصی که نسبت به حال مردم بی تفاوت باشد، شخصی بی دین و محروم از رحمت الهی است.
[1]. آل عمران(3): 19.

[2]. الکافی: 2 / 163، ح1؛ بحارالانوار: 71 / 337، ح116؛ «کسی که صبح کند و اهتمام به امور مسلمانان نورزد، مسلمان نیست.»

[3]. الکافی: 2 / 164، ح5؛ بحارالانوار: 71 / 339، ح120؛ «کسی که صبح کند، درحالی که به امر مسلمانان توجه و اهتمامی نداشته باشد، از اسلام هیچ بهره ای نبرده است و هرکه شاهد فریادخواهی و کمک خواهی مردم باشد که مسلمانان را به یاری می خواند، پس پاسخی به او ندهد، از مسلمانان نیست.»

برگرفته از کتاب اسلام دین آسان نوشته استاد انصاریان