چرا شيعيان نماز هارا باهم ميخوانند مانند ظهر و عصر مغرب و عشا؟

پاسخ:

دليل و گواه ما بر جواز جمع ميان دو نماز احاديثي است که از پيشواي ششم حضرت صادق (ع) نقل شده و مرحوم شيخ حرّ عاملي اين احاديث را در کتاب خود (1) گرد آورده است.

لازم به ذکر است که تنها محدّثان شيعه نيستند که احاديث را نقل نموده‌اند، بلکه محدّثان اهل تسنن نيز روايات مربوط به جواز جمع ميان نمازها را ـ حتى در مواقعي که عذري در پيش نيست ـ از پيغمبر نقل کرده‌، در حدود ده روايت در کتاب‌هاي معتبر خود از ابن عبّاس و معاذ بن جبل و عبدالله بن مسعود و عبدالله بن عمر ذکر نموده‌اند که نقل تمام جزئيّات آن ها از حوصله اين نوشتار بيرون است. و در اين مقام فقط به برخي اکتفا مي‌کنيم:

1. محدّث معروف جهان تسنن،‌ احمد بن حنبل، در کتاب معروف خود از ابن عباس نقل مي‌کند:

«صلّى رسول الله (ص) الظهر و العصر جميعاً، و المغرب و العشاء جميعاً من غير خوف ولا سفر؛ (2) رسول خدا نمازهاي ظهر و عصر، و مغرب و عشا را با هم در يک جا، بدون داشتن عذري مانند ترس از دشمن و مسافرت به جا آورد».

2. نيز در کتاب خود از عبدالله شقيق نقل مي‌کند: «روزي ابن عباس براي مردم خطابه‌اي ايراد کرد . سخنراني او به اندازه‌اي طول کشيد که ستارگان در آسمان پيدا شدند، مردي از «بني‌تميم» برخاست و به عنوان اعتراض گفت: اکنون وقت نماز مغرب است و ادامه سخن سبب مي‌شود که وقت آن سپري گردد. ابن عبّاس به وي گفت: من به سنّت و روش پيامبر از شما آشناترم، مي‌ديدم که پيامبر نماز ظهر و عصر و نيز مغرب و عشا را با هم مي‌خواند. راوي مي‌گويد : در اين مطلب به شک و ترديد افتادم، جريان را به ابوهريره گفتم. او گفتار ابن عبّاس را تصديق کرد». (3)

3. محدّث معروف مسلم بن الحجاج القشيري متوفّاي سال 261 هجري قمري، يک باب در صحيح خود به عنوان «جمع نمازها در حضر» منعقد نموده ، چهار روايت در اين زمينه که سه روايت از آن به «ابن عباس» و يکي به «معاذ بن جبل» منتهي مي‌گردد ،نقل نموده ؛ (4) مضمون اين چهار حديث با آنچه نقل کرديم ،يکي است . در اين روايات به نکته تازه‌اي اشاره شده است و آن اين که: وقتي راوي از علّت اين جمع مي‌پرسد، وي در پاسخ مي‌گويد:‌ «اراد أن لا يحرج امّته؛ خواست امّت خود را به زحمت و مشقّت نيفکند».

اين تعليل در روايات شيعه نيز وارد شده و در رواياتي که از امام صادق (ع) در اين باب نقل شده، اين نکته نيز موجود است. (5)

اين مطلب از عبدالله بن عمر نيز نقل شده است: «پيامبر در حالي که مسافر نبود، ميان دو نماز جمع نمود تا امّت وي در مشقّت نباشند». (6)

اين ها قسمتي از احاديثي است که محدّثان اهل تسنن در کتاب‌هاي حديث و تفسير خود نقل کرده‌اند که همگي حاکي از اين است که جدا خواندن نمازها امري مستحب است . اگر روزي ديديم که مراعات اين مستحب به اصل اداي فريضه لطمه مي‌زند، به دستور خود پيامبر مي‌توانيم ترک کنيم ـ يعني هر دو را با هم به جا آوريم .

امروز در بسياري از مناطق، وضع زندگي طوري تنظيم شده که مراعات اين استحباب، موجب مشقّت شده است . چه بسا سبب مي‌شود که گروهي از انجام اصل نماز سرباز زنند. در اين موقع با الهام گرفتن از راهنمايي خود پيامبر، مي‌توان براي مراعات «اهم» مسألة تفريق را ترک نمود و نماز هي پنجگانه را در سه نوبت : صبح و ظهر و مغرب خواند .

1. حر عاملي وسائل الشيعه، کتاب الصلوه،‌ باب‌هاي مربوط به وقت نماز (باب 32 و 33) ، ص162 و 163 ، نشر دار الاحيا التراث العربي ، بيروت 1412 ق .

2. مسند احمد بن حنبل، ج 1، ص 221 ، نشر دارا لفکر ، بيروت 1905 م .

3. همان، ص 251 .

4. صحيح مسلم، ج 2، ص 151 ، نشر التراث العربي ، بيروت ، 1411 ق .

5. وسائل الشيعه، کتاب صلوه، ابواب وقت، باب 32، حديث‌هاي 2، 3، 4 و 7 ص 165 نشر پيشين.

6. علي المتقي کنز العمّال، ص 242.نشر موسسه الرساله بيروت1413 ق .

? مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی