جوان و قرآن
جوان و قرآن
اشاره
قرآن کلام خداوند است که دستورات الهی در آن نهفته است و انسان می‌تواند به وسیلة انس با قرآن بهره‌های زیادی ببرد؛ به خصوص جوانان هرچه به قرآن نزدیک شوند، صفا و معنویت خاصی در آن‌ها جلوه گر خواهد شد و به همان نسبت از انحرافات و فساد اخلاقی به دور خواهند بود. امام سجاد علیه السلام می‌فرماید:
اگر تمام اهل مشرق و مغرب از دنیا برود، هرگز از تنهایی وحشت نمی کنم، هنگامی که قرآن همراه من باشد. [۱]
لذا جوان باید طبق رهنمودهای معصومان علیهم السلام به قرآن اهمیت بیشتری دهد و برای خود برنامه ریزی کند تا هرچه بهتر از این کتاب الهی بهره مند شود.
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
هر کس در حال جوانی قرآن بخواند و با ایمان هم باشد، قرآن با گوشت و خونش بیامیزد و خدای بلندمرتبه او را با فرشتگان پیغام برنده و نیک رفتارش رفیق کند و قرآنبرای او در روز قیامت پرده و مانعی از آتش باشد…. [۲]
آخرین کتاب آسمانی که در برگیرندة همه مسائل است، درباره جوان و سیمای او و ویژگی‌ها و مصادیقی از جوانان موفق در طول تاریخ، مطالبی بیان کرده که به برخی از آنان اشاره می‌شود:
۱. جوان بت شکن
حضرت ابراهیم علیه السلام یکی از چهره‌های قرآن است که مبارزات و مناظره‌های دوره‌های جوانی او در آخرین کتاب آسمانی جلوه‌های ویژه ای دارد. او با جرات، صراحت و صلابت، همراه منطق، استدلال و قدرت، انسان‌های زمان خود را به یکتاپرستی دعوت نموده و بت‌های بی فایده را با تبرش شکست و نابود کرد و تلی از چوب و سنگ به وجود آورد.
مردم از همدیگر می‌پرسیدند: «چه کسی چنین کاری را انجام داده است؟ » عده ای گفتند: «ما شنیده ایم جوانی بت‌ها را به زشتی یاد می‌کند و به او ابراهیم می‌گویند». [۳]
بت شکن جوان و قهرمان توحید، با اتهام توهین به خدایان به دربار نمرود احضار می‌شود و آن جا با شور جوانی، با استدلال‌های محکم، نمرود را مقلوب
ص: ۱۷
می سازد. [۴] این مبارزه حضرت ابراهیم علیه السلام با شرک و بت پرستی در جوانی، برای همة جوانان الگوی مناسبی در برابر زشتی‌های جامعه می‌باشد.
۲. جوان صبور
حضرت اسماعیل علیه السلام وقتی به حدّ رشد رسید، پدر بزرگوارش به او گفت: «من در خواب دیده‌ام تو را سر می‌برم. نظرت در این باره چیست؟ » [۵]
اسماعیل جوان نیز جانانه و سربلند جواب داد: «ای پدر! آن چه خداوند متعال به تو امر کرده است، انجام بده؛ به خواست خداوند، من را از بردباران خواهی یافت». [۶]
این فداکاری و جانبازی حضرت اسماعیل علیه السلام هر ساله روز عید قربان در خاطره‌ها و جان‌ها زنده می‌شود. آمادگی حضرت اسماعیل علیه السلام در مذبح توحید برای اجرای فرمان الهی، الگویی برای همة جوانان در تسلیم و صبر است.
۳. جوان پاک دامن
حضرت یوسف علیه السلام که برابر خواهش‌های نفسانی زلیخا حاضر به معصیت نشد [۷]، بی گناه به زندان افتاد. درامر، موجب شهادتش گردید. [۸] حضرت یحیی علیه السلام در مبارزه با ظلم زمان و همراه نشدن با آن، الگویی برای همة جوانان است.
۵. جوان غیور
حضرت موسی علیه السلام با تمام تدابیر امنیتی و سخت گیری‌های فرعون، پا به عرصه وجود گذاشت و دربار فرعون، محل رشد و نمو او شد. آن حضرت، در جوانی به حمایت بنی اسرائیل پرداخت؛ از این رو مجبور شد برای حفظ جانش وطنش را ترک کند. او صحرای سینا را پشت سر گذاشت و با زحمات طاقت فرسا خود را به «مدین» شهر شعیب پیامبر رساند. غیرت این جوان سبب شد به دختران شعیب کمک کند. او مانند دیگران، به جامعهخود بی تفاوت نبود. [۹]
۶. جوان شجاع
حضرت داوود علیه السلام جوانی است که در مقابلة سپاه طالوت با لشکر باطل جالوت، پهلوان لشکر کفر (جالوت) را نقش بر زمین ساخت. خداوند متعال هم مقام نبوت، حکمت و سلطنت را به او بخشید. [۱۰] وی با به کار بستن قدرت و قوت جوانی برای مبارزه با طاغوت، الگویی برای همة جوانان است.
۷. جوان پندپذیر
فرزند لقمان، جوانی است که پای سخنان پدر می‌نشیند. لقمان حکیم، آن قدر سخنانش مهم است که خداوند متعال برخی از آنان را در قرآن کریم برای ما به یادگار نهاده است و یک سوره قرآن کریم نیز به نام او است. اما نکته مهم این است که فرزند جوانش مورد خطاب قرار گرفته و این سخنان برای همة جوانان در همة ایام آموزنده است. [۱۱]
۸. جوان مؤمن
در زمان دقیانوس، هفت جوان از خانواده‌های محترم به خداوند متعال ایمان آوردند. [۱۲] آن‌ها برای حفظ ایمان و جان خود به ترک وطن مجبور شده و به غار پناه بردند. [۱۳] چون خسته بودند، همگی خوابیدند و این استراحت، ۳۰۹ سال به طول انجامید. مبارزة این جوانان با کفر و هجرت برای حفظ ایمان خود، الگویی برای همة جوانان است.
شایان ذکر است که در قرآن کریم، درباره جوان و روحیه جوان تعبیرات «شابّ» «فتی »و «فتیة» را به کار برده است که معادل فارسی آن «جوانمردی» است؛ از این رو اگر اصحاب کهف به لحاظ سن هم جوان نبودند؛ ولی از قلب جوان و روحیة جوانمردی که از حالات جوانان است بهرة کامل داشتند. نمونه تاریخی آن، عمرو بن حمق خزاعی است. وی در دوران جوانی، به پیامبر آب آشامیدنی داد. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بعد از آشامیدن آب در حق او چنین دعا کرد: «خدایا او را از جوانی بهره مند ساز! ». در اثر این دعا، او تا سن هشتاد سالگی روحیة جوانی داشت و در صحنه‌های نبرد در رکابامیرمؤمنان علیه السلام مانند سایر جوانان می‌درخشید. [۱۴]
به فریادم رس ای پیر خرابات
به یک جرعه جوانم کن که پیرم
نزد اکثر انسان ها، جوانی مرحله ای خاص از سن و سال است؛ اما جوانی به روح بشر مربوط است. شخصی که از لحاظ جسمی پیر است، می‌تواند از نظر روحی جوان باشد.[15]
پی نوشت:
[۱]: کافی، ج۲، ص۴۴۰.
[2]: کافی، ج۱، ص۴۰۵؛ بحار، ج۷، ص۳۰۵.
[3]: انبیاء (۲۱)، ۶۰: (قَالُوا سَمِعْنَا فَتًی یَذْکرُهُمْ یُقَالُ لَهُ إِبْرَاهِیمُ).
[4]: بقره، (۲) ۲۵۷: (… فَبُهِتَ الَّذِی کفَرَ) ….
[5]: صافات (۳۷)، ۱۰۲: (… یَا بُنَیَّ إِنِّی أَرَی فِی الْمَنَامِ أَنِّی أَذْبَحُک فَانظُرْ مَاذَا تَرَی… ).
[6]: صافات (۳۷)، ۱۰۲: (یَا أَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ سَتَجِدُنِی إِنْ شَاءَ اللَّهُ مِنْ الصَّابِرِینَ).
[7]: یوسف (۱۲)، ۲۲و۲۳: (وَلَمَّا بَلَغَ أَشُدَّهُ آتَیْنَاهُ حُکماً وَعِلْماً… قَالَ مَعَاذَ اللّهِ إِنَّهُ رَبِّی أَحْسَنَ مَثْوَایَ… ).
[8]: علی دوانی، سیمای جوان در قرآن و تاریخ اسلام، ص۶۷.
[9]: قصص (۲۸)، ۲۳و۲۴، (وَلَمَّا وَرَدَ مَاءَ مَدْیَنَ… فَسَقَی لَهُمَا ثُمَّ تَوَلَّی إِلَی الظِّلّ) ….
[10]: بقره (۲)، ۲۵۱: (وَقَتَلَ دَاوُودُ جَالُوتَ وَآتَاهُ اللَّهُ الْمُلْک وَالْحِکمَةَ).
[11]: لقمان (۳۱)، ۱۳: (وَإِذْ قَالَ لُقْمَانُ لِابْنِهِ وَهُوَ یَعِظُهُ یَا بُنَیَّ لَا تُشْرِک بِاللَّهِ… ).
[۱2]: کهف (۱۸)، ۱۳: (إ ِنَّهُمْ فِتْیَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًی).
[13]: کهف (۱۸)، ۱۰: (إِذْ أَوَی الْفِتْیَةُ إِلَی الْکهْفِ).
[۱4]: الخرائج و الجرائح، ج۱، ص۵۲؛ بحارالانوار، ج۱۸، ص۱۲.
[16]: قرآن، مهدی (عج) و جوانان،محمدرضا نصوری
مشخصات نشر: قم: بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، ۱۳۸۹،ص۲۱-۱۵
