رنگ لباس در اسلام

در اسلام بذل توجه کاملی در انتخاب رنگ لباس صورت گرفته و در مواردی نیز به استفاده از رنگی تأکید و از رنگ خاصی نهی شده است. به طور کلی از نظر اسلام بین تمام رنگ‌های مختلف، بهترین رنگ برای لباس، در درجه اول رنگ سفید و سپس رنگ‌های مفرح و شاد است مگر اینکه بر حسب نیاز و مقتضیات فصلی و سنی و غیره استفاده از رنگ خاصی ضرورت پیدا کند. از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده است: «اِلْبِسُوا الْبَیاضَ فَاِنَّهُ اَطْیَبُ وَ اَطْهَرُ وَ کَفِّنُوا فیهِ مَوْتاکُمْ: جامه سفید بپوشید که آن نیکوترین و پاکیزه ترین رنگهاست و مردگان خود را نیز در آن کفن کنید».

لازم به ذکر است که بیشترین لباس‌های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به رنگ سفید بود. درباره زندگی حضرت علی علیه السلام و امام جعفر صادق علیه السلام هم نقل شده است که اکثر اوقات لباس سفید به تن می‌کردند. از امام محمدباقر علیه السلام نیز نقل شده است که فرمودند: «لَیْسَ مِنْ ثِیابِکُمْ شَیْءٌ اَحْسَنَ مِنَ البَیاضِ: هیچ لباسی بهتر از لباس سفید نیست». بازهم از آن حضرت نقل شده است که: «أَحَبُّ شَیءٍ اِلَی اللّهِ البیاضُ: سفیدی نزد خدا محبوب تر است». در حال نماز نیز مستحب است نمازگزار لباس سفید بر تن داشته باشد و اگر سفید نباشد رنگ سیر و تیره نداشته باشد.

اینک متقابلاً به اهمیت پوشاک سفید و تأیید و تأکید به استفاده از آن در اسلام اختصاراً اشاره می‌شود:

۱.  از جمله مستحبات نماز، پوشیدن لباس سفید است و علاوه بر کراهت استفاده از لباس سیاه در حالت کلی، در حال نماز نیز اختصاصاً پوشیدن لباس سیاه منع شده است و آن را جزو مکروهات نماز معرفی کرده اند.

۲.  در مورد لباس ساده احرام در مراسم حج که در حقیقت لباس رسمی در این فریضه مهم است توصیه مؤکد شده است که به رنگ سیاه نباشد حتی در حال احرام خوابیدن بر روی فرش که سفید نباشد مکروه است. لباس سفید احرام امتیازاتی دارد که ذیلاً به برخی از آنها اشاره می‌شود. الف) علاوه بر اثرات روانی مفرّح، دلگشا، نشاط بخش و محرک، در حال آن عبادت بزرگ کمترین آلودگی را در خود منعکس و مسلمان را وادار به حفظ حریم نظافت و تمییزی و پاکی لباس می‌کند که به غیر از مراعات حریم طهارت و نجاست بوده و بالاتر از آن است. ب) سادگی لباس، شستشو را تسهیل می‌کند برخلاف لباس‌های مد روز که به جهت پیچیدگی شکل و برخورداری از انواع دوخت ها، غالبا با یکبار شستشو شکل و فرم آن از بین می‌رود و همین امر به تنهایی منشأ گرفتاری‌هایی برای انسان‌های متمدن امروزی است و نشان می‌دهد که هرچه زندگی انسان از سادگی و بی پیرایگی فاصله بگیرد بر مشقّات و گرفتارهای او افزوده می‌شود. لباس احرام نحوه بارزی از سادگی و پوشش است و به همین جهت، استفاده از آن و حفظ نظافت و تمییزی آن بسیار مهم است. ج) استفاده متحدالشکل و رنگ در پوشش ظاهری در چنان جمعیت عظیم، علاوه بر شکوه و عظمت فوق العاده ای که دارد، تشابه اجمالی است در نمایاندن ارزش و اهمیت وحدت در افکار و عقاید و تشابه در بواطن مؤمنین.

۳. از مستحبات کفن میت سفید بودن آن است. انتخاب پارچه سفید برای کفن میت این اثر را دارد که به جهت دلگشا و مفرح بودن رنگ سفید، از شدت نفرت و کراهت و حساسیت روحی زندگان نسبت به اجساد مرده و بی جان میّت می‌کاهد در حالی که اگر به رنگ سیاه می‌بود اثرات روانی به بدترین حالت بر تشییع کنندگان و شرکت کنندگان در مراسم تدفین و تلاوت قرآن بر بالین میّت را می‌بخشید.

علاوه بر آن، آن چنان که از تعالیم پیشوایان برمی آید، انتخاب کفن سفید برای میت اثرات مطلوب در روح خود میّت دارد که در آن حال هنوز معطوف و متوجه به جسمی است که مدت یک عمر به آن اُنس گرفته و بدین زودی علائقش را از کالبد و قفسی که در آن بوده، قطع نکرده است. به موجب اخبار و روایات، پس از رنگ سفید، رنگ‌های روشن زرد و سبز از نظر پیشوایان اسلام بهترین رنگ‌ها برای پوشاک معرفی گردیده است.

گویند پیامبر صلی الله علیه و آله قبای سبز رنگی داشتند و رنگ سبز را دوست می‌داشتند و در حدیثی از امام باقر علیه السلام به پوشیدن کفش زرد توصیه شده است متقابلاً در اسلام استفاده از لباس سیاه مؤکدا مکروه و مطرود اعلام شده است و توصیه شده است که حتی الامکان لباس سیاه به کار برده نشود مگر در مقام اضطرار یا به جهات خاص و استثنایی نظیر عزاداری برای معصومین علیهم السلام.

مراعات نظافت به وسیله رنگ سفید

انتخاب لباس سفید در تمام موارد، به خصوص در رشته‌های مختلف پزشکی دارای ارزش و اهمیت خاص و استثنایی است که از آن جمله امکان مراعات کامل نظافت و تمییزی لباس است زیرا پارچه سفید به جهت زمینه سفید یکنواخت خود، قادر است حداقل آلودگی به گرد و غبار و مواد زاید محیط را فورا نشان دهد و توجه شخص را برای رفع آلودگی‌ها فورا جلب نموده و از نظر افکار عمومی شخص را وادار نماید تا دائما لباس خود را تمییز و نظیف نگه داشته و کمترین آلودگی ممکنه را فورا بزداید که مراعات این اصل مخصوصا در شغل و حرفه پزشکی و جلوگیری از سرایت بیماری‌ها از طریق آلودگی به کثافات و عفونت‌ها بسیار مهم و مؤثر بوده و مانع انتقال عوامل مولد بیماری به اشخاص دیگر می‌شود.  ائمه علیهم السلام تأکید داشته اند که مردم از رنگ سفید در پوشش استفاده کنند

امام صادق علیه السلام می‌فرماید: پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «اِلْبِسُوا البَیاضَ فَاِنَّهُ اَطْیَبُ وَ اَطْهَرُ: لباس سفید بپوشید زیرا پاک تر و پاکیزه تر است».  و نیز فرمودند: «خَیْرُ ثِیابِکُمُ البَیاضُ فَیَلْبِسُوا اَحْیاؤکُمْ وَ کَفِّنُوا فیهِ مَوْتاکُمْ: بهترین لباس شما لباسی است که به رنگ سفید باشد پس زنده‌های شما آن رابپوشند و مرده هایتان را در آن کفن کنید».  امام علی بن ابیطالب علیه السلام لباس سفید را به عنوان بهترین لباس انتخاب کرده بودند.

از امام صادق است که ایشان می‌فرماید: «کانَ لَها یَلْبَسُ اِلاَّ البَیاضَ اَکْثَرُ ما یَلْبَسُ» علی علیه السلام بیشترین پوشش خود را از لباس‌های سفید انتخاب می‌کرد. امام محمد باقر علیه السلام می‌فرماید: «أَحَبُّ شَیْءٍ اِلَی اللّهِ الْبَیاضُ: سفیدی از همه رنگ‌ها نزد خدا محبوب تر است». «لَیْسَ مِنْ ثِیابِکُمْ شَیْءٌ اَحْسَنَ مِنَ البَیاضِ: هیچ لباسی بهتر از لباس سفید نیست». پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «لَیْسَ مِنْ لِباسِکُمْ شَیْءٌ اَحْسَنَ مِنَ البَیاضِ فَالْبِسُوهُ: از لباس‌های شما هیچ کدام بهتر از لباس‌های سفید نیست برای پوشش خود آن را انتخاب کنید».

از سدیر صرّاف منقول است که به خدمت امام جعفر صادق علیه السلام رفتم و نعلین سفید پوشیده بودم فرمود آیا دانسته این را پوشیده ای پس فرمود هرکه داخل بازار شود و نعلین سفیدی بخرد کهنه نکند آن را مگر آنکه مالی را کسب کند از جایی که گمان نداشته باشد، راوی گوید که سدیر به من خبر داد که هنوز آن نعلین کهنه نشده بود که صد اشرفی از جایی به دستم آمد که گمان نداشتم و در حدیث دیگر وارد است که هرکه نعلین زرد یا سفید بپوشد او را مال و فرزندان به هم رسد. استفاده لباس سفید برای عروسی به خاطر ایجاد نشاط و وجد در مجالس جشن و سرور و پیوند زناشویی نقش مؤثری دارد و ایجاد جذابیت، تحریک، تشویق و ترغیب برای امر ازدواج می‌نماید.

لباس سفید خنک کننده خوبی است زیرا تمام اشعه تابیده شده را گرفته و منعکس می‌سازد و در نتیجه گرمای زیادی تولید نمی کند و مکانیسم طبیعی، تنظیم حرارت بدن که مرکز آن در قاعده مغز قرار دارد آسان تر صورت می‌گیرد. اهالی مناطق گرمسیری و اعراب ردای سفید می‌پوشند.

لباس زرد

حضرت امام باقر علیه السلام پوشیدن کفش زرد را با توجه به اثرات رنگ زرد سفارش نموده است. از زراره منقول است که امام محمدباقر علیه السلام بیرون آمد در حالی که جبّه خز زرد و عمامه زرد و رداء خز زرد پوشیده بود. در رنگ نعلین و کفش و چگونگی آن بهترین رنگ‌ها در نعلین و کفش، رنگ زرد است نعلین زرد چشم را جلا می‌دهد و غم را برطرف می‌کند و پاپوش پیامبران است.

امام محمدباقر علیه السلام می‌فرماید: «هرکه نعلین زرد بپوشد تا زمانی که آن را پوشیده باشد در شادی و سرور می‌باشد زیرا که حق تعالی در وصف گاو بنی اسرائیل می‌فرماید: «صَفْراءُ فاقِعٌ لَوْنُها تَسُرُّ النّاظِرینَ: رنگ زرد بینندگان راشاد و مسرور می‌گرداند». 

منبع: رنگ شناسی از دیدگاه قرآن و حدیث (روانشناسی رنگ‌ها و بررسی ۵ رنگ ذکر شده در قرآن) ، گروه تحقیق فاطمه بال افکن، پروین خدری، سهیلا پوربابادی؛ مشخصات نشر: قم: بیان جوان، ۱۳۸۵،ص ۱۳۸