دعاهای قرآنی
برخي از دعاها، در قرآن كريم و از زبان پيامبران و صالحان آمده است. آمدن اين دعاها در قرآن كريم، هم نشان دهنده اهميت آنها و هم مؤيد مضمون اين خواسته ها، از سوي پروردگار است. انس با كلام الهي و ضرورت بهره گيري از معارف قرآني، ايجاب ميكند كه با اين دعاها آشنا باشيم و در قنوت ها، سجده ها، نمازها و تعقيبات و …، از آيههايي كه مضامين دعايي دارند، استفاده كنيم. شايسته است كه جملههاي دعايي قرآن را حفظ کرده البته بيشتر اين فرازهاي نوراني براي خوانندگان آشناست. با اميد به مفيد واقع شدن اين مجموعه، از خداوند ميخواهيم كه دعاهايمان را مستجاب و رحمت و بخشش الهي را شامل حالمان گرداند:
سالمند در قرآن
۱ .جلوه ای از قدرت الهی
قانون گذار آفرینش، قانون طبیعت را هماره بی هیچ قید و شرطی و به طور یکسان بر همه ی آفریدهها اجرا میکند. انسان نیز از زمان انعقاد نطفه تا لحظه ی مرگ در سیطره ی این قانون قرار دارد. انسان در آغاز، موجودی است بس ناتوان که با شگفتی، دورههای رشد را پی درپی میپیماید. در جوانی به کمال توانایی جسمی و در میان سالی به پختگی روحی میرسد. آن گاه سیر نزولی را در پیش میگیرد و به جایی برمی گردد که بوده است. آدمی در این میدان، به فاتح قلّه ای میماند که از یک سوی قلّه، صعود میکند. سپس با رسیدن به چکاد کوه، از سوی دیگر آن، پایین میآید. قرآن در این باره میفرماید: اَللّه الذَّی خَلَقَکُمْ مِنْ ضَعفٍ ثُمَّ جَعَلَ مِنْ بَعدِ قُوَّةٍ ضَعفا وَ شَیبَةً مایَشاءُ وَ هُوَ الْعَلیمُ الْقَدیرُ. (روم، ۵۴.) خداوند شما را آفرید و پس از آن نیرو بخشید. سپس شما را در ناتوانی و پیری قرار داد. او هرچه بخواهد، میآفریند و دانای تواناست.
در این آیه، «ناتوانی» در برابر «نیرومندی» قرار گرفته است. مراد از نیرومندی، رسیدن کودک به بلوغ و مقصود از ناتوانی پس از نیرومندی،دوران پیری است. منظور از عبارت «یَخْلُقُ ما یَشاءُ» نیز این است که خداوند همان گونه که ناتوانی را آفرید و پس از آن نیرومندی را به آدمی، هدیه کرد، میتواند دوباره ناتوانی را به او برگرداند. «این بیان، صریح ترین اشاره به پشت سر هم قرار داشتن سه حالت از مقوله ی خلقت دارد. چون این حالی به حالی کردن انسانها در عین این که تدبیر است، خلق نیز هست. پس این نیز فعل خداوند خالق اشیاء است». (: برگرفته از: تفسیر المیزان، سیدمحمدحسین طباطبایی، برگردان: سیدمحمدباقر موسوی همدانی، ج ۱۶، ص ۳۰۸.)
این دگرگونیها و فراز و نشیب ها، بهترین دلیل برای این حقیقت است که نه آن نیرو از انسان بوده است ونه آن ناتوانی، بلکه هر دو از ناحیه ی دیگری است. این خود نشانه ی آن است که چرخ وجود انسان را دیگری میگرداند و آن چه انسان دارد، عارضی است. امیرمؤمنان علی علیه السلام در گفتار نورانی خود به این مسأله چنین اشاره کرده است: عرفت اللّه سبحانه بفسخ العزائم و حل العقود و نقض الهمم. من خدا را در گسستن تصمیمهای محکم و گشودن گرهها و نقض ارادههای نیرومند و ناکام ماندن آن شناختم. (نهج البلاغه، کلمات قصار، شماره ی ۲۵۰)
شیطان از دیدگاه قرآن
خداوند سبحان در سوره مبارکه بقره ضمن آیات [۱] مربوط به نذر و انفاق و آداب و فضیلت آن دو میفرماید:
الشَّیْطَانُ یَعِدُکُمُ الْفَقْرَ وَیَأْمُرُکُمْ بِالْفَحْشَاءِ وَاللَّهُ یَعِدُکُمْ مَغْفِرَةً مِنْهُ وَفَضْلا وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ [۲] ؛
شیطان به شما وعده ی تهیدستی میدهد (از فقر میترساند) و شما را به زشتی (بخل) وا میدارد و خداوند (برای رغبت به خیر و انفاق) از نزد خود به شما نوید آمرزش و فزونی میدهد و اوست گسترش دهنده و دانا.
قرآن کریم در آیات مربوط به انفاق، میفرماید:
«خداوند انفاق و بخشش را هفتصد برابر میکند و انفاق کنندگان از هیچ پیش آمدی بیم و هراس ندارند و بدون منّت برای تثبیت جایگاه معنوی خود انفاق میکنند و شایسته است از بهترین دست آورد خود انفاق کنند که خداوند به آن عالم است و به پاداش آ ن،گناهانشان را میپوشاند و بندگان هر انفاق و احسانی کنند و هر نذری داشته باشند برای خودشان است و آنان را پاداش نیکو و کامل نزد پروردگار است» [۱] .
وسوسه شیطان و هشدار خداوند
خداوند در ضمن بیان آیات انفاق و فضیلت دنیایی و آخرتی آن، هشدار میدهد و میفرماید:
«مواظب فریب و وسوسه شیطان باشید که شما را از تهیدستی بیم میدهد و به بخل و امساک وا میدارد و از انفاق و احسان» [۳] و کار خیر باز میدارد مواظب باشید شیطان منع خود را از انفاق انسان توجیه میکند و با ترساندن از فقر به شما میگوید خودت احتیاج داری، در آینده هزار روز سیاه داری چرا مال خود را این گونه به دیگران میبخشی؟ ولی خداوند هر چه را شیطان از آن بیم میدهد عکس آن را نوید میدهد و میفرماید: خداوند وعده مغفرت و افزایش میدهد و بدانید که پروردگار عالم، واسع و علیم است، دانای به نیاز شما و گسترش دهنده نعمتهای بی منتهاست.[4]
———-
[۱]: . بقره / ۲۶۱-۲۷۴.
[۲]: همان / ۲۶۸.
[3]: . همان، مضمون آیات ۲۶۱-۲۷۰.
[4]: وسوسههای شیطانی و راههای مقابله با آن از دیدگاه قرآن کریم: (جلسات تفسیر مرحوم آیت ا… حاج شیخ عباس ایزدی رحمةالله) ،تحقیق و تدوین محمدعلی خزائلی،مشخصات نشر: قم: آستانه مقدسه قم، انتشارات زائر، ۱۳۹۳،ص۲۳
تا نواحی مقدس صلوات
با لحن كدام آفتاب؛ با صداى كدام پروانه؛ با آواز كدام سنگ؛ با ترانه كدام باران؛ آوارگى همواره مان را فرياد بزنيم؟ اى دور از دسترسِ نزديك! اى سخاوت هر روزه زمين! كه نماز مهربانى ات را ستاره ها، هزار مرتبه اقتدا كردند. و هر روز، تشنه تر از پيش، سر به كوهوار شانه هاىِ آسمانى ات گذاشتند. چقدر اين روزهاى بى تو، كش آمده اند! چقدر طولانى شده، صداى نيامدنت! چقدر غليظ است هواى دلتنگى ات! اى مهربانى بى حدّ! كه روشنى بى وقفه هزار اقيانوس، زير آرامش قدم هايت، شناور است و داغ هزار آتشفشان ريشه داده است در چشم هاى بى نصيب مان. تا چند چلّه نشينى اين زمستان هاى بى اندازه؟! تا چند دوندگى اين سنگلاخ هاى يكنواخت؟! تا چند شمارش اين ستارگان ارجمند؟! تا چندچشم به راهى اين كوچه هاى تودرتوى تاريك؟! حلقه كدام در را بكوبيم؟ در گوش كدام جاده، زخم هايمان را بخوانيم؟
خاطره ای از دوران ستم
زمان شاه، عده كمي در كشور ميگفتند «نه»، كه آنها را به زندان ميانداختند.
يك وقت من يادم است، ساواك شاه به من گفت: درآمد تو مثلاً از محرم و صفر چقدر است؟ من مثلاً گفتم: يك محرم و صفر كه منبر بروم، حدود هشت هزار تومان، گفتند: ما يك شغل در دادگستري يا در جايي ديگر به تو ميدهيم و ماهيانه چهار هزار تومان ميدهيم، منبرت را هم برو ولي حرف ما را نزن، نگو مملكت فاسد است، نگو دين دارد از بين ميرود، نگو بي حجابي بد است، منبر هم برو، پول محرم و صفر را هم بگير، ما هم ماهيانه چهار هزار تومان به تو ميدهيم! گفتم
: «نه»، گفتند: خوب برو زندان، گفتم: خوب باشد ميرويم زندان!.
اتفاقاً زندان خوبي هم بود ؛ چون من تك و تنها بودم و هيچ كس هم كنارم نبود، مخفيانه يك مهر (نماز) برده بودم، ديدم بيرون كه نمي توانستم اين كار را بكنم چون كار داشتم، از صبح تا شب يا نماز ميخواندم يا راه ميرفتم در آن اتاق و قرآن ميخواندم، يا به تعداد مردههايي كه ميشناختم يك حمد و دوازده سوره توحيد براي آنها ميخواندم تا بيست و چهار ساعت تمام شود.
اين قدر جوانها به خودشان سخت ميگيرند كه نمي شود گفت «نه»، بالاخره جاذبه گناه زياد است، امكان خلاف وجود دارد، پولي هم كه نمي خواهد، خيلي سخت است بگويم «نه»، اينطور نيست سختي ندارد، فقط بايد بخواهي، خواستن خيلي مهم است.
منبع: انصاريان حسين ، هزينه پاك بودن، مشخصات نشر: قم دارالعرفان ۱۳۸۸،ص۱۰