جواز آرایش زن برای شوهرش
۱. عن الباقر علیه السلام: «لَا بَأْسَ عَلَی الْمَرْأَةِ بِمَا تَزَیَّنَتْ بِهِ لِزَوْجِهَا». [۱]
حضرت امام باقر علیه السلام فرمود: «اشکالی ندارد زن هر نوع آرایش و یا زینتی را برای شوهر و محرم خود انجام دهد».
۲. عن الباقر علیه السلام: « رَخَّصَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله لِلْمَرْأَةِ أَنْ تَخْضِبَ رَأْسَهَا بِالسَّوَادِ، - قال: - وَ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله النِّسَاءَ بِالْخِضَابِ ذَاتَ الْبَعْلِ وَ غَیْرَ ذَاتِ الْبَعْلِ ؛ أَمَّا ذَاتُ الْبَعْلِ فَتَزَیَّنُ لِزَوْجِهَا، وَ أَمَّا غَیْرُ ذَاتِ الْبَعْلِ فَلَا تُشْبِهُ یَدُهَا یَدَ الرِّجَالِ». [۲]
حضرت امام باقر علیه السلام فرمود: « پیامبر صلی الله علیه و آله اجازه فرمود برای زن که موهای سر خود را با رنگ مشکی رنگ نماید و همانا پیامبر صلی الله علیه و آله به زنان شوهردار و غیر آن فرمان داد که خود را (به وسیله حنا و… ) خضاب و آرایش نمایند. امّا زنان شوهردار خود را تنها برای شوهرانشان و زنان غیر شوهردار به جهت اینکه دستان آنان شبیه مردان نباشد (که البتّه اینها هم به حکم روایاتی که خواهد آمد، باید در معرض دید مردان نامحرم قرار ندهند) ».
بهترین خوشبو کننده‌ها برای زنان و مردان
۳. عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله: « طِیبُ النِّسَاءِ مَا ظَهَرَ لَوْنُهُ وَ خَفِیَ رِیحُهُ، وَ طِیبُ الرِّجَالِ مَا ظَهَرَ رِیحُهُ وَ خَفِیَ لَوْنُهُ». [۳]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: « همانا بهترین خوشبو کننده‌ها برای زنان آن است که رنگش آشکار و بویش مخفی باشد و برای مردان آنکه که بویش آشکار و رنگش مخفی باشد».
پرهیز از هرگونه آرایش و زینتی در بین نامحرمان
۴. قرآن کریم: « وَ قُلْ لِلْمُوءْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبِهِنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلاّ لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبائِهِنَّ أَوْ آباءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنائِهِنَّ أَوْ أَبْناءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَواتِهِنَّ أَوْ نِسائِهِنَّ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُنَّ أَوِ التّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلی عَوْراتِ النِّساءِ وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَی اللّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُوءْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ». [۴]
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: « و به زنان مؤمن بگو چشمهای خود را (از نامحرمان) ببندند و دامنهای خود را از گناه حفظ کنند، و زینتهای خود را آشکار نکنند مگر آن زینتهای که ظاهرند (و اسلام آنها را مجاز دانسته)، و روسریهای خود را بر گردنهای خود بیندازند، و زینتهای خود را بپوشانند مگر از:

شوهران خودشان.
یا پدران خودشان.
یا پدران شوهرشان.
یا فرزندان خود.
یا فرزندان شوهر خود از زنان دیگر.
یا برادران خود.
یا پسران برادران خود.
یا پسران خواهران خود.
یا زنان مؤمن و مسلمان.
یا کنیزان خود.
یا مردانی که میل جنسی ندارند مثل دیوانگان.
یا بچّه‌های کوچکی که شهوت جنسی آنان بیدار نشده است.
و پاهای خود را بر زمین نکوبند تا زینتهای آنان (مثل خلخال) آشکار نشوند، و همگی بسوی خداوند توبه کنید ای مؤمنان، که شاید رستگار شوید».
۱۳۸/۵. قرآن کریم: « وَ قَرْنَ فِی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیَّةِ الْأُولی… ». [ه]
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: « (ای پیامبر، به همسرانت و به زنان امّت خود بگو: ) ملازم خانه هایتان باشید و مانند زنان زمان جاهلیّت، تبرّج و آرایش و زینت نکنید و… ».
۶. سئل ابوالحسن علیه السلام عن المرأة یکون علیهاالحلیُّ و الخلخالُ والمَسَکَةُ والقُرْطَان من الذَّهب و الوَرق تُحْرم فیه وهو علیها و قد کانت تلبسه فی بیتها قبل حجّها: أتنزعه إذا أحرمتْ أو تترکه علی حاله؟ قال: « تُحْرِمُ فِیهِ وَتَلْبَسُهُ مِنْ غَیْرِ أَنْ تُظْهِرَهُ لِلرِّجَالِ فِی مَرْکَبِهَا وَ مَسِیرِهَا». [۶]
از امام کاظم علیه السلام سؤال شد از زنی که از زیور آلات و خلخال و دستبند و گوشواره طلا و نقره استفاده می‌کند، آیا وقتی برای اعمال حج مُحرم شود آنها را از بدن خود خارج نماید و یا این که می‌تواند با همان حال محرم شود؟ امام فرمود: « زن با همراه داشتن زیور آلات می‌تواند مُحرم شود به شرطی که آنها را در تمام حالات احرام برای مردان آشکار نسازد».
۷. عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله: « أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ مِنْکُنَّ امْرَأَةٌ تُحَلِّی ذَهَبًا تَظْهُرُهُ إِلّا عُذِّبَتْ بِهِ». [۷]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: « همانا هر زنی که خود را به وسیله طلا آرایش و زینت کند و آنها را برای نامحرمان آشکار سازد به وسیله همان چیز زینت خود عذاب خواهد شد».
۸. عن الباقر علیه السلام: « نَهَی رَسُولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله أَنْ تَخْرُجَ الْمَرْأَةُ مِنْ بَیْتِهَا بِغَیْرِ إِذْنِ زَوْجِهَا، فَإِن خَرَجَتْ لَعَنَهَا کُلُّ مَلَکٍ فِی السَّمَاءِ وَکُلُ شَیْءٍ تَمُرُّ عَلَیْهِ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ حَتَّی تَرْجِعَ إِلَی بَیْتِهَا، وَ نَهَی أَنْ تَتَزَیَّنَ لِغَیْرِ زَوْجِهَا فَإِنْ فَعَلَتْ کَانَ حَقّاً عَلَی اللَّهِ أَنْ یُحْرِقَهَا بِالنَّارِ». [۸]
حضرت امام باقر علیه السلام فرمود: « همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله نهی کرد زن را از این که بدون اذن شوهرش از خانه خارج شود و اگر بدون اذن شوهر از منزل خارج شد از کنار هر موجودی از انس و جن که عبور می‌کندتمام فرشتگان آسمانی او را لعن و نفرین می‌کنند تا این که آن زن به منزل خویش بر گردد.
و همچنین نهی فرمود از اینکه زن خود را برای غیر شوهرش آرایش نماید که اگر اینکار را کرد سزاوار است که خداوند او را در آتش جهنّم بسوزاند».
۹. عن ابن عبّاس: إنّ رسول اللّه صلی الله علیه و آله لعن المخنّثین من الرجال والمتبرِّجات من النساء، وقال: «أَخْرِجُوهُمْ مِنْ بُیُوتِکُمْ… ». [۹]
ابن عباس (یکی از یاران رسول خدا صلی الله علیه و آله) می‌گوید: همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله لعنت نمود مردانی را که آلوده به لواط باشند و زنانی را که (خود را برای مردان نامحرم) آرایش می‌نمایند، و فرمود: « این دو گروه از مردان و زنان را از خانه‌های خود بیرون نمایید… ».
۱۰. قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله لحولاء: «… یَا حَوْلَاءُ، وَ الَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ نَبِیّاً وَ رَسُولًا، لَقَدْ بَعَثَنِی رَبِّیَ الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ! فَعَرَضَنِی عَلَی جَنَّتِهِ وَ نَارِهِ، فَرَأَیْتُ أَکْثَرَ أَهْلِ النَّارِ النِّسَاءَ… وَ لَا تَطَیَّبِی وَ زَوْجُکِ غَائِبٌ.
یَا حَوْلَاءُ، مَنْ کَانَتْ مِنْکُنَّ تُوءْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ لَا تَجْعَلُ زِینَتَهَا لِغَیْرِ زَوْجِهَا، وَ لَا تُبْدِی خِمَارَهَا وَ مِعْصَمَهَا، وَ أَیُّمَا امْرَأَةٍ جَعَلَتْ شَیْئاً مِنْ ذَلِکَ لِغَیْرِ زَوْجِهَا فَقَدْ أَفْسَدَتْ دِینَهَا وَ أَسْخَطَتْ رَبَّهَا عَلَیْهَا،… ». [۱۰]
رسول خدا صلی الله علیه و آله (خطاب به زنی به نام حولاء) فرمود: « ای حولاء! سوگند به آن خدایی که مرا به پیامبری و رسالت خویش مبعوث نمود، که هماناپروردگار عالم مرا مقام محمود عطا نمود و بهشت و جهنّم خود را به من نشان داد و من دیدم که اکثر اهل جهنّم از زنانهستند… (سپس به او مطالبی را فرمود، از جمله اینکه) در حالی که شوهرت غایب است (و به خانه ات نخواهد آمد) خودت را خوشبو نساز.
ای حولاء! هر زنی که ایمان به خدا و قیامت داشته باشد نباید زینت و آرایش خویش را برای غیر شوهرش قرار دهد و نباید در برابر نامحرمان مقنعه و یا روسری خود را از سرش بر دارد… و هر زنی که خود را برای غیر شوهرش آرایش نماید و مواضع زینت خود را نزد نامحرمان آشکار نماید همانا دینش را فاسد نموده و خشم و غضب الهی را برای خود خریده است… ».
۱۱. عن الباقر علیه السلام: « فَاطِمَةُ سَیِّدَةُ نِسآءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَ مَا کَانَ خِمَارُهَا إِلاَّ هکَذَا و أومأ بیده إلی وسط عضده - وَ مَا اسْتَثْنی أَحَدًا». [۱۱]
حضرت امام باقر علیه السلام فرمود: « همانا حضرت فاطمه علیهاالسلام، سرور همه زنان اهل بهشت، مقنعه اش تا وسط بازوهای دستش می‌افتاد و کسی از این قاعده مستثنی نیست (یعنی همه زنان مسلمان باید از آن حضرت تبعیّت نمایند) ».
زنی که خود را برای نامحرمان زینت کند نمازش قبول نیست
۱۲. عن الصادق علیه السلام: « أَیُّمَا امْرَأَةٍ بَاتَتْ وَ زَوْجُهَا عَلَیْهَا سَاخِطٌ فِی حَقٍّ لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا صَلَاةٌ حَتَّی یَرْضَی عَنْهَا، وَ أَیُّمَا امْرَأَةٍ تَطَیَّبَتْ لِغَیْرِ زَوْجِهَا لَمْ تُقْبَلْ مِنْهَا صَلَاةٌ حَتَّی تَغْتَسِلَ مِنْ طِیبِهَا کَغُسْلِهَا مِنْ جَنَابَتِهَا». [۱۲]
حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: « هر زنی که شب را به صبح برساند
در حالی که شوهرش از او خشمناک است نمازی از او قبول نخواهد بود تا وقتی که شوهرش از او راضی شود، و هر زنی که خود را برای غیر شوهرش خوشبو نماید هیچ نمازی از او قبول نیست تا وقتی که غسل توبه نماید مانند وقتی که برای جنابت خود غسل می‌کرد».
منظور از زینتهای ظاهره و مجاز در قرآن
۱۳. سئل الباقر علیه السلام عمّا تظهر المرأة من زینتها؟ قال: « الْوَجْهَ وَ الْکَفَّیْنِ». [۱۳]
از امام باقر علیه السلام سؤال شد از زینتهایی که زن می‌تواند در بین نامحرمان آنها را نپوشاند، فرمود: « تنها (قرص) صورت و دستها (از مچ به پایین) ».
مشخّص بودن حالت و حجم موهااز زیر مقنعه و یا چادر جایز نیست
۱۴. سئل الباقر علیه السلام عن القرامل الّتی تضعها النّساء فی رءوسهنّ یصلنه بشعورهنّ؟ فقال: « لَا بَأْسَ عَلَی الْمَرْأَةِ بِمَا تَزَیَّنَتْ بِهِ لِزَوْجِهَا». [۱۴]
از امام باقر علیه السلام سؤال شد از اینکه آیا زن می‌تواند موبند خود را در بین نامحرمان نپوشاند، فرمود: « زن از هرگونه آرایش و زینتی برای شوهرش استفاده کند اشکال ندارد، (ولی نامحرم نباید ببیند) ». ۱۵. عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «إِذَا رَأَیْتُمْ اللاّتِی أَلْقَیْنَ عَلی رُؤُوسِهِنَّ مِثْلَ أَسْنِمَةِ الْبَقَرِ فَأَعْلِمُوهُنَّ أَنَّهُ لاَتُقْبَلْ لَهُنَّ الصَّلاَةُ». [۱۵]

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: « زمانی که مشاهده کردید زنان موهای سرشان را مانند کوهان گاو دسته کرده اند به آنان بگویید که نمازشان قبول نیست».
شنیده شدن صدای زیورآلات هم جایز نیست
۱۶. قرآن کریم: «وَ لا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ وَ تُوبُوا إِلَی اللّهِ جَمِیعاً أَیُّهَا الْمُوءْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ». [۱۶]
خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: « و پاهای خود را بر زمین نکوبند تا زینتهای آنان (مثل خلخال) آشکار نشوند، و همگی بسوی خداوند توبه کنید ای مؤمنان، که شاید رستگار شوید».
۱۷. سئل الرضا علیه السلام عن الخلاخل: هل یصلُحُ للنِّساء والصبیان لُبسُها؟ فقال: « لَا یَصْلُحُ». [۱۷]
از امام رضا علیه السلام سوال شد: آیا برای زنان و دختران جایز است که خلخال بپوشند؟ فرمود: «جایز نیست».
۱۸. عن الصادق علیه السلام: « نَهی رَسُولُ اللّهِ الْمَرْأَةَ أَنْ تَضْرِبَ بِرِجْلَیْهَا اْلأَرْضَ لِیُسْمَعَ صَوْتُ خَلْخَالِهَا وَ یُعْلَمَ مَا یُخْفی مِنْ زِینَتِهَا ». [۱۸]
حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: « همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله نهی مینمود از این که زن پاهایش را بر زمین بکوبد تا صدای خلخال و زیورآلات او شنیده شود».
خالکوبی برای زن جزء زینتهای ممنوعه است
۱۹. عن الصادق علیه السلام: «إِنَّ السَّوَادَ مِنَ الزِّینَةِ ». [۱۹]
حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: « همانا خالکوبی کردن برای زن از زینت‌های (حرام) محسوب می‌شود».
پرهیز از استعمال عطر و خوشبوکننده‌ها در میان نامحرمان

۲۰. عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله: « أَیُّ امْرَأَةٍ تَطَیَّبَتْ (لِغَیْرِ زَوْجِهَا) وَ خَرَجَتْ مِنْ بَیْتِهَا فَهِیَ تُلْعَنُ حَتَّی تَرْجِعَ إِلَی بَیْتِهَا مَتَی مَا رَجَعَتْ». [۲۰]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: « هر زنی که خود را برای غیر شوهرش خوشبو نماید و از منزلش خارج شود مورد لعن و نفرین است تا وقتی که به منزل بر گردد».

۲۱. عن الصادق علیه السلام: « مَنْ تَطَیَّبَتْ (تطیب) مِنَ النِّسَاءِ فَلاَ تَخْرُجْ وَ لاَ تَشْهَدِ الصَّلاَةَ فِی الْمَسْجِدِ». [۲۱]
حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: « اگر زنی خود را خوشبو نمود حقّ ندارد از منزل خارج شود و حقّ ندارد برای اقامه نماز در مسجد حاضر شود».

۲۲. عن الصادق علیه السلام: « أَیُّمَا امْرَأَةٍ اسْتَعْطَرَتْ وَ خَرَجَتْ لِیُوجَدَ رِیحُهَا فَهِیَ زَانِیَةٌ، وَ کُلُّ عَیْنٍ زَانِیَةٌ». [۲۲]

حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: « زنی که خود را خوشبو نماید و از منزل خارج شود تا وقتی که نامحرمان از بوی خوش او بهره ببرند آن
ص: ۱۰۸
زن زناکار محسوب می‌شود، و همانا هر چشمی (که به نامحرم نگاه کند) زناکرده است».
هرگونه پوشش برّاق و جذّاب برای زن در پیش نامحرمان ممنوع است
۲۳. عن الصادق علیه السلام: « لَا یَنْبَغِی لِلْمَرْأَةِ أَنْ تُجَمِّرَ ثَوْبَهَا إِذَا خَرَجَتْ مِنْ بَیْتِهَا». [۲۳]
حضرت امام صادق علیه السلام فرمود: « جایز نیست زن هنگامی که از منزل خارج می‌شود لباس هایش برّاق و جذّاب باشند».
نازک پوشی برای زن در پیش نامحرمان حرام است

۲۴. عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله: « « هَلاَکُ نِسآءِ اُمَّتِی فِی الاْءَحْمَرَیْنِ: الذَّهَبِ وَ الثِّیَابِ الرِّقَاقِ، وَ هَلاَکُ رِجَالِ اُمَّتِی فِیتَرْکِ الْعِلْمَ وَ جَمْعِ الْمَالِ». [۲۴]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: « هلاکت و نابودی زنان امّت من در دو چیز است: (یکی) طلا. و (دوّم) لباس‌های نازک.
و هلاکت و نابودی مردان امّت من در دو چیز می‌باشد: (یکی) در ترک علم و دانش، و (دوّم) در جمع مال و ثروت است».
۲۵. عن رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «إِنَّ الرَّجُلَ لَتُدْخِلَهُ امْرَأَتَهُ النّارَ». فقیل: و کیف تدخله امرأته النار؟ قال: « تَطْلُبُ أَنْ تَذْهَبَ إِلَی الْحَمَّامَاتِ وَ الْعُرُسَاتِ وَ النَّائِحَاتِ وَ الثِّیَابِ الرِّقَاقِ فَیُجِیبُهَا». [۲۵]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: « همانا برخی مردان، زنان خود را داخل درآتش جهنّم می‌کنند! » عرض شد: چگونه آنها را داخل در آتش جهنّم می‌کنند (یا رسول اللّه)؟ فرمود: « اینکه زنش از او بخواهد تا به حمّامها (ی عمومی و مختلط) و عروسیها و جشنها و مجالس آوازه خوانی برود و یا لباس نازک بپوشد (و او هم اجازه بدهد) ».

* * * *********
[۱]: ۱. الکافی، ج ۵، ص ۱۱۹؛و ص۵۲۰؛ وسائل الشیعه، ج ۱۷، ص ۱۳۲؛ التهذیب، ج۶، ص ۳۶۰.

[۲]: ۲. مکارم الأخلاق، ص۸۲؛ وسائل الشیعه، ج۲۰، ص ۹۷؛ بحار الأنوار، ج ۷۳، ص ۱۰۲ به نقل از کتاباحمدی جلفایی، حمید، سیمای حجاب و عفت در آیات و روایات،مشخصات نشر: قم: آستانه مقدسه قم،ص۹۹

[۳]: ۱. الکافی، ج ۶، ص ۵۱۲؛ مکارم الأخلاق، ص۴۴؛ وسائل الشیعه، ج ۲، ص ۱۴۷؛ المستدرک، ج۱، ص۴۲۲.

[۴]: ۲. النور (۲۴): ۳۱.

[۵]: ۱. الأحزاب (۳۳): ۳۳.

[۶]: ۱. الکافی، ج ۴، ص ۳۴۵؛ التهذیب، ج۵، ص ۷۵؛ الاستبصار، ج ۲، ص۳۱۰؛ وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۴۹۶.

[۷]: ۲. کنز العمّال، ج ۱۶، ص ۳۸۸؛ سنن أبی داود، ج۲، ص ۲۹۸؛ سنن النسائی، ج ۸، ص ۱۵۷؛ السنن الکبری، ج۴، ص ۱۴۱؛ المعجم الکبیر، ج ۲۴، ص ۲۴۲.
[۸]: ۳. وسائل الشیعه، ج۲۰، ص ۱۶۱و۲۱۱؛ بحار الأنوار، ج ۱۰۰، ص ۲۴۳.

[۹]: ۱. وسائل الشیعه، ج۲۰، ص ۳۴۲؛ المستدرک، ج ۱۴، ص ۳۴۸.

[۱۰]: ۲. مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۴۳.

[۱۱]: ۱. مکارم الأخلاق، ص۹۳.

[۱۲]: ۲. الکافی، ج ۵، ص ۵۰۷؛ وسائل الشیعه، ج ۳، ص ۳۳۹.

[۱۳]: ۱. قرب الاسناد، ص۴۰؛ وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۲۰۲ ؛ بحار الأنوار، ج ۱۰۱، ص۳۳.

[۱۴]: ۲. التهذیب، ج۶، ص ۳۶۰؛ وسائل الشیعه، ج۱۷، ص ۱۳۲.

[۱۵]: ۳. کنز العمّال، ج ۱۶، ص ۳۹۲؛ الجامع الصغیر، ج۱، ص ۹۹؛ مجمع الزوائد، ج ۵، ص ۱۳۷؛ السنن الکبری، ج۲، ص ۲۳۴؛ المعجم الکبیر، ج ۲۲، ص ۳۷۰.

[۱۶]: ۱. النور (۲۴): ۳۱.
[۱۷]: ۲. الکافی، ج ۳، ص ۴۰۴؛ الفقیه، ج ۱، ص ۲۵۴؛ وسائل الشیعه، ج ۴، ص ۴۳۶ ؛ بحار الأنوار، ج ۸۰، ص۲۴۹.

[۱۸]: ۳. دعائم الاسلام، ج۲، ص ۱۶۳.

[۱۹]: ۱. علل الشرایع، ج۲، ص۴۵۶؛ وسائل الشیعه، ج ۱۲، ص ۴۶۹ ؛ بحار الأنوار، ج ۹۶، ص۱۶۸.
[۲۰]: ۲. الکافی، ج ۵، ص ۵۱۸؛ وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۱۶۱.

[۲۱]: ۳. دعائم الاسلام، ج۲، ص ۱۶۶.
[۲۲]: ۴. مجموعة ورّام، ج۱، ص ۲۸.

[۲۳]: ۱. الکافی، ج ۵، ص ۵۱۹؛ الفقیه، ج ۳، ص ۴۴۰؛ وسائل الشیعه، ج ۲۰، ص ۱۶۱.

[۲۴]: ۲. ارشاد القلوب، ج۱، ص ۱۸۳؛ مجموعة ورّام، ج۱، ص ۳.

[۲۵]: ۳. أعلام الدین، ص ۴۰۲.