روح‌های بزرگ و روح‌های کوچک

نمی دانم با واژه «روح» چقدر آشنایی و این واژه، تو را به یاد چه چیزی می‌اندازد. البته مهم نیست؛ بدون اینکه به تعریف روشنی از آن نیاز داشته باشیم، می‌توانیم از این واژه بهره بگیریم. آنچه گفته شد در درون ما است و راه رویارویی با وقایع و پیشامدها را به ما می‌آموزد، «روح» می‌نامیم. راز تفاوت انسان‌های برتری طلب نیز در روح آنها نهفته است. برخی انسان‌ها روح‌های بزرگی دارند، آن قدر بزرگ که به نظر می‌رسد جسمشان توان تحمل آن همه بزرگی را ندارد، بلکه گویی تمام جهان هم نمی تواند تن پوشی برای روح بزرگشان باشد. بزرگی و کوچکی روح، دلیلی بر خوبی یا بدی انسان‌ها نیست. البته در مورد انسان‌هایی که دارای روح‌های بزرگی هستند، یک چیز مسلّم است.

چنین کسانی اگر خوب باشند، می‌خواهند بهترین باشند، و اگر بد باشند، با جدّیت تمام تلاش می‌کنند تا در راهی که برگزیده اند، از همراهان خود پیشیگیرند. «وقتی این شور به جانب فضیلت میل کند، _آدامز _به آن _رقابت _یا _برتری جویی_ نام می‌دهد و هنگامی که به سوی رذیلت گراید، وی آن را _جاه طلبی _می خواند». [۱]

صرف نظر از نامی که به این دو رویکرد می‌نهیم، هردو، نشان از روحی بزرگ دارند. بنابراین، اگر کسی چون _آدولف هیتلر_، این همه انسان بی گناه را به خاک و خون می‌کشد و میلیون‌ها انسان را داغدار و ماتم زده می‌کند و کوره‌های آدم سوزی به راه می‌اندازد و…، به این دلیل است که روح بزرگی، البته در مسیر شرارت و پلیدی، به بی کرانه‌ها و بی انتهایی‌ها می‌اندیشد. به گفته امام خمینی رحمه الله: آن وحشی خون خوار آدم کُش، کمال را به آن داند که غلبه پیدا کند به جان و عِرض مردم؛ و خون خواری و آدم کشی را کمال تشخیص داده و بدان صرف عمر کند. [۲] باز به تعبیر ایشان: حتی اَشقی الاشقیا طالب کمال است… یزید [هم] کمال خود را در قتل حسین علیه السلاممی دانست. [۳]

ادامه »

صله رحم

اسلام بر استواری پیوندهای خویشاوندی و استحکام روابط خانوادگی تأکید فراوانی دارد و صله رحم و رسیدگی به بستگان را وظیفه ای دینی می‌شمارد. رسیدگی به خویشان آثار ارزنده ای در زندگی انسان دارد: سبب طول عمر می‌شود؛ روزی را زیاد می‌کند؛ اخلاق را نیکو می‌سازد؛ اعمال را پاک و بلاها را برطرف می‌کند و آسانی حساب روز قیامت را در پی می‌آورد.
چنین روابطی در جهان غرب، بی ارزش تلقی می‌شود؛ بدین معنا که فرزندان پس از رسیدن به سن رشد، از پدر و مادر جدا می‌شوند. این جدایی با سردی روابط همراه است و پی آمدهای ناهنجاری دارد که از آن جمله می‌توان به وجود آسایشگاه‌های سالمندان، پرورشگاه‌ها و خوابگاه‌های شبانه روزی و افزایش روزافزون فرزندان بی عاطفه اشاره کرد که سبب بالا رفتن آمار قتل، جنایت و فحشا شده است.
متأسفانه بر اثر رواج غرب زدگی، در بعضی خانواده‌های کم تعهد مسلمان نیز شاهد چنین رفتارهای نامناسبی هستیم. نباید رابطه انسان با خانواده اش قطع شود؛ زیرا این کار زمینه ساز خشم خدا و رسول می‌گردد. بکوشیم با صله رحم، اختلاف‌های خانوادگی را به مهر و دوستی تبدیل کنیم و روز به روز بر صمیمیت خود بیفزاییم. باید در فراز و نشیب‌های زندگی در کنار هم باشیم؛ افزایش فاصله‌ها را بهانه کاهش روابط خویشاوندی نشماریم و هنگام

رفت وآمدها، هزینه‌های پذیرایی را بالا نبریم تا فاصله زمانی ملاقات‌ها طولانی نشود. پیامبر گرامی اسلام درباره اهمیت پیوندهای خویشاوندی فرمود:
أُوصِی الشّاهِدَ مِنْ أُمَّتِی وَ الْغائِبَ مِنْهُمْ وَ مَنْ فِی أَصْلابِ الرِّجالِ وَ أَرْحامِ النِّساءِ إِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ أَنْ یَصِلَ الرَّحِمَ وَ إنْ کانَتْ مِنْهُ عَلی مَسیِرَةِ سَنَةٍ فَإِنَّ ذلِکَ مِنَ الدِّینِ. [۱]
به آنان که حاضرند و آنان که غایبند و آنان که از صلب‌های مردان و رحم‌های زنان تا روز قیامت به دنیا می‌آیند، سفارش می‌کنم که صله رحم کنند، گرچه مستلزم پیمودن یک سال راه باشد؛ زیرا صله رحم یکی از مسائل (مهم) دین است.[2]
———-
[۱]. بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۱۰۵.

[2]. اقبال حسینی نیا، زمزم هدایت: نگارینه ای از سخنان رسول خدا صلی الله علیه  وآله،صفحه ۴۵

نیت پاک

برخی با اینکه به ظاهر، کارهای مفید و باارزشی انجام می‌دهند، ولی به سبب نیت بدی که دارند، آثار نیک اعمال خود را از میان می‌برند. اگر کسی بخواهد کارش ماندگار و ارزشمند باشد، باید از ریاکاری و خودنمایی بپرهیزد. کاری که از روی اخلاص و با نیت پاک انجام پذیرد، بر صفای باطن آدمی می‌افزاید و توفیق الهی نیز بیشتر شامل حال وی می‌گردد و به نعمت‌های مادی و معنوی فراوانی دست می‌یابد.
آنان که کردار نیک خود را با نیت بدشان خراب می‌کنند، انسان‌های زیان کاری هستند؛ زیرا کارهای خوب آنها بی پاداش می‌ماند و چه بسا به حساب دیگران نوشته می‌شود. این، اوج زیان کاری آنهاست، در حالی که اگر اخلاص داشتند و برای خدا کار می‌کردند، خیر دنیا و پاداش آخرت شامل حالشان می‌شد[1]. پیامبر گرامی اسلام، نیت انسان را معیار سنجش اعمال می‌داند و می‌فرماید:
یا أَیُّهَا النّاسُ إِنَّمَا الْأَعْمالُ بِالنِّیاتِ وَ إِنَّما لِکُلِّ امْرِی ءٍ ما نَوی فَمَنْ کانَت هِجْرَتُهُ إِلَی اللّهِ وَ رَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إِلَی اللّهِ و رَسُولِهِ وَ مَنْ کانَتْ هِجْرَتُهُ إِلی

نیت‌های پاک را برگزینند تا بدان سبب، عمل خود را به خشنودی پروردگار نزدیک سازند. ایشان در سفارشی نیکو به ابوذر رحمه الله می‌فرماید:
یا أَباذر لِیَکُنْ لَکَ فِی کُلِّ شَیْ ءٍ نِیَّةٌ صالِحَةٌ حَتّی فِی النَّومِ وَ الْأَکُلِ. [۲]
ای ابوذر! باید در هر کاری، نیتی پاک داشته باشی، حتی در خوابیدن و خوردن.
———-

[۱].اقبال حسینی نیا،  زمزم هدایت: نگارینه ای از سخنان رسول خدا صلی الله علیه و اله  ، صفحه ۸

[۲]. محمد محمدی ری شهری، میزان الحکمه، قم، دارالحدیث، ۱۳۷۹، ج ۱۳، ص ۶۵۷۸.

جلسه ۴: نماز

۱. كسى كه با سرعت به سجده مى رود اگر سرش بيش از يك بار به مهر بخورد
حكمش چيست؟
ج. در مواردى كه سر بدون اختيار از محل سجده برمى گردد و دوباره بدون اختيار به محل سجده مى رسد، يك سجده محسوب مى شود و نماز صحيح است؛ اما اگر مى تواند بعد از برگشتن سر از محل سجده از فرود دوباره آن به مُهر جلوگيرى كند؛ بايد از برگشتن سر به سجده خوددارى كند و آن رايك سجده به حساب آورد (حتّى اگر ذكرسجده را نگفته باشد) و بعد از نشستن، دوباره به سجده برود و آن را سجده دوم خودحساب كند.
۲. اگر در حال خواندن نماز، بچه اى مهر را بردارد، چه بايد كرد؟
ج. اگر چيزى كه سجده بر آن صحيح است در دسترس او باشد، بايد برهمان سجده كند؛ و گر نه- اگر وقت وسعت دارد- نماز را بشكند و دوباره با چيزى كه مى توان بر آن سجده كرد، نماز بخواند. امّا اگر وقت تنگ است و نماز قضا مى شود، بايد به لباس خود سجده كند؛ و اگر آن هم ممكن نبود، به پشت دست سجده كند.
۳. نمازهاى روزانه در قطب كه شش ماه روز و شش ماه شب است، چگونه خوانده مى شود؟
ج. نمازها را بايد مطابق افق نزديك ترين محلى كه روز و شب طبيعى دارد، بخوانند، و يا مطابق افق مناطق معتدل عمل كنند.

۴. فرو بردن ريزه هاى غذا كه در بين دندان‌ها است، در حال نماز چه صورت دارد؟
ج. اشكال ندارد.
۵. اگر دستمال يا چيز نجس ديگرى همراه نمازگزار باشد، چه حكمى دارد؟
ج. بودن اشيايى مانند دستمال كوچك، كليد، چاقو و پول نجس به همراه نماز گزار، در صورتى كه نجاست آن به بدن و لباس سرايت نكند، اشكال ندارد.

۶.بعضى از كسانى كه نماز را نشسته مى خوانند، براى سجده مُهر را برداشته و به پيشانى مى چسبانند، آيا اين كار صحيح است، يا بايد پيشانى روى مهر بيايد؟
ج. اگر بتوانند بايد با استفاده از ميز و مانند آن، محل سجده را بالا بياورند؛ و اگر به اين مقدار هم نمى توانند خم شوند، مُهر را با دست بالا آورده، پيشانى را بر آن بگذارند.
۷. خواهشمند است احكام نماز و روزه دانشجويان را بيان فرماييد.
ج. دانشجويانى كه بين وطن و محل تحصيل تردّد مى كنند سه دسته اند:
دسته اوّل: كسانى كه بين وطن و محل تحصيل به صورت مرتّب در هفته يك روز يا بيشتر يا هر ده روز يكبار براى تحصيل سفر كند و ده روز در يكجا نماند (نه در وطن و نه در محل تحصيل) و اين رفت و آمد به مدت سه الى چهار ماه يا بيشتر باشد، در غير سفر اول نمازش تمام و روزه صحيح است؛ چه در محل خوابگاه و چه در محل تحصيل و چه بين راه.
دسته دوّم: كسانى هستند كه وضع رفت و آمدشان مرتّب نيست كه اغلب بين شهر خود و محل تحصيل هر هفته يا در بين هر ده روز در رفت و آمد نيستند، آنان حكم مسافر را دارند كه بايد در بين راه و محل تحصيل با عدم قصد اقامه ده روز يا عدم توقف سى روز بدون قصد، نماز را شكسته خوانده و روزه
نگيرند.

دسته سوّم: كسانى هستند كه از وطن به محل تحصيل رفته و قصد توقف ده روز در محل تحصيل دارند كه دراين صورت نماز تمام و روزه صحيح
۳۴. براى رفتن به عمره مفرده ثبت نام كرده ام. قسمتى از پول آن را پرداخته‌ام و بقيه وام است، آيا لازم است خمس آن‌ها را بپردازم؟
ج. پولى كه پرداخته ايد، اگر از درآمد بين سال بوده خمس ندارد و همچنين وام مذكور خمس ندارد.
۸. پولى را به تدريج براى تهيه خانه پس انداز كرده‌ام آيا به آن خمس تعلق مى گيرد؟
ج. اگر راهى براى تهيه خانه مسكونى مورد نياز فعلى، غير از پس انداز تدريجى نداريد، پس انداز مذكور خمس ندارد.
۹. اگر براى جهيزيه دختر پول يا لوازم زندگى كنار بگذاريم آيا خمس دارد؟
ج. جهيزيه براى دخترى كه در سنين ازدواج تهيه مى شود جزء مؤونه است و خمس ندارد ولى پولى كه جهت جهيزيه كنار گذاشته مى شود اين حكم را ندارد
بلى اگر تهيّه بعض اقلام جهيزيه بدون كنار گذاشتن پول كه قهراً سال هم بر آن ميگذرد و براى شخص يكجا خريدن ممكن نباشد در اين صورت به پولى كه
جهت تهيه آن كنار گذاشته خمس تعلق نمى گيرد.
۱۰. كسى كه به تقليد از مجتهد ميّت باقى مانده است، خمس خود را بايد به چه كسى بپردازد؟
ج. لازم است خمس
را به مجتهد زنده بپردازد، و پرداخت به وكيل مجتهد ميت كفايت نمى كند.

[بهار بندگی(ویژه مبلغان ماه مبارک رمضان) - جلسه ۴: نماز - صفحه۳۱]

شرح دعای روز چهارم

در نخستین فراز از دعای روز چهارم ماه مبارک رمضان، دست نیاز به سوی خالق یکتا بلند می‌کنیم و می‌گوییم

: خدایا! مرا در این روز برای به پا داشتن فرمان خود نیرو بخش. آدمی در به پاداشتن اوامر الهی، به نیروی جسمی و روحی نیازمند است؛ قدرت بدنی برای انجام شکل ظاهری عبادت و توان روحی برای درک روح عمل و توجه به پروردگار.

باید دانست خوردن هرگونه غذایی، به ما قوّت و قدرت لازم را برای اطاعت نمی بخشد، بلکه صرف نظر از اثرهای فیزیکی، غذای ناپاک و لقمه ی حرام، روح را آلوده می‌کند و انسان را از یاد خدا و بسیاری دیگر از توفیق‌های معنوی باز می‌دارد. بنابراین انسان باید در نوع غذایی که می‌خورد، دقت کافی داشته باشد؛ زیرا بر سر هر سفره نشستن و استفاده از هرگونه خوردنی و نوشیدنی بدون دقت در چگونگی فراهم آمدن آن برای مؤمن جایز نیست. پروردگار بلند مرتبه نیز در آیه ی بیست و چهارم سوره ی شریفه ی «عَبَس» می‌فرماید: انسان باید به غذای خود بنگرد. آری، به کارگیری توان جسمانی تنها در راه تحقق اوامر الهی، پسندیده است.

امیرالمؤمنین علی علیه السلام در این باره می‌فرماید: وقتی قدرت و نیرو یافتی، آن را برای اطاعت خداوند متعال به کار بند و آن گاه که ضعیف و ناتوان شدی، از معصیت خدا دوری کن.  در دعای شریف کمیل نیز می‌فرماید: قَوِّعلی خِدْمَتِکَ جَوارِحی؛ ای خدا به من قوت و قدرت عنایت کن تا نیروی خود را صرف خدمت تو نمایم». در بخش دوم از دعای روز چهارم، از یزدان هستی بخش چنین می‌خواهیم: شیرینی یاد و ذکر خود را به من بچشان. یاد خدا، لذت و حلاوت ویژه ای دارد که با شناخت او به دست می‌آید. اگر خدا را با چشمِ دل دیدیم و زیبایی و جمال حق را درک کردیم، به او عشق می‌ورزیم و با یاد او مأنوس و دلگرم می‌شویم.

ادامه »